Chuyển đổi số trong giáo dục: Thực trạng và cách tiến hành

1. Chuyển đổi số trong giáo dục là gì? 

Chuyển đổi số giáo dục là sự thay đổi về phương pháp giảng dạy, cải thiện thiết bị, dụng cụ hỗ trợ nhằm đáp ứng nhu cầu quản lý, giảng dạy, học tập, của học sinh, sinh viên, giảng viên và khuôn viên trường học. Là việc ứng dụng các thành tựu công nghệ vào quá trình giảng dạy, tạo môi trường kết nối mở, thu hẹp khoảng cách địa lý, nâng cao trải nghiệm học tập và tăng cường sự tương tác giữa các bên. 

Chuyển đổi số ngành giáo dục thường được triển khai qua ba hình thức chính: (1) Ứng dụng công nghệ vào phương pháp giảng dạy, (2) Ứng dụng công nghệ vào quản lý giáo dục và (3) Ứng dụng công nghệ vào lớp học. Các hình thức trên sẽ phụ thuộc vào bộ máy cấu trúc và mục tiêu của từng cơ sở giáo dục cụ thể, điển hình như:

• Xây dựng, triển khai, đẩy mạnh nền tảng giáo dục trực tuyến
• Ứng dụng công nghệ vào các phương pháp giáo dục
• Số hóa thư viện, bài giảng, tư liệu giảng dạy
• Kết hợp song song hai hình thức giảng dạy trực tuyến và giảng dạy trực tiếp 
• Ứng dụng công nghệ vào hoạt động kiểm tra, theo dõi quá trình học tập của học sinh, sinh viên
• Tạo môi trường mở, có sự kết nối cho công tác học tập và giảng dạy

2. Một số ví dụ về chuyển đổi số giáo dục

Học tập trực tuyến (E-learning):

• Các nền tảng học trực tuyến: Coursera, Udemy, Khan Academy cung cấp các khóa học đa dạng từ nhiều lĩnh vực, cho phép học sinh và sinh viên học từ xa, mọi lúc, mọi nơi.
• Bài giảng video: YouTube và các nền tảng chia sẻ video khác cung cấp tài liệu học tập phong phú, bao gồm bài giảng, thí nghiệm và hướng dẫn.

Lớp học ảo (Virtual Classroom):

• Zoom, Microsoft Teams, Google Meet: Các công cụ này cho phép giáo viên tổ chức lớp học trực tuyến, tương tác trực tiếp với học sinh qua video, chat và chia sẻ bài giảng qua màn hình.
• Hệ thống quản lý học tập (LMS): Moodle, Blackboard giúp quản lý khóa học, giao bài tập, chấm điểm và cung cấp tài liệu học tập.

Hình thức học tập tương tác (Interactive Learning):

• Phần mềm mô phỏng và thực tế ảo (VR/AR): Sử dụng công nghệ VR và AR để tạo ra môi trường học tập sinh động, giúp học sinh hiểu sâu hơn về các khái niệm phức tạp.
• Ứng dụng di động: Duolingo, Photomath, Quizlet giúp học sinh học tập và ôn luyện qua các trò chơi và bài tập tương tác.

Ứng dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục:

• Hệ thống gợi ý học tập cá nhân hóa: AI phân tích dữ liệu học tập của học sinh để đưa ra gợi ý về lộ trình học tập phù hợp, giúp tối ưu hóa kết quả học tập.
• Chatbot hỗ trợ học tập: Chatbot có thể trả lời câu hỏi, cung cấp tài liệu học tập và hỗ trợ học sinh 24/7.

Xem thêm: Paperless là gì? Vai trò và cách thiết lập văn phòng không giấy

3. Vai trò của chuyển đổi số giáo dục

Chuyển đổi số trong giáo dục đem lại những lợi ích thiết thực cho việc giảng dạy, đào tạo và định hướng tư duy của học sinh, sinh viên.

3.1. Nâng cao chất lượng giảng dạy

Mô hình Giáo dục số sẽ giúp học sinh được tiếp cận nguồn học liệu phong phú, đa dạng thông qua các thiết bị điện tử như máy tính, máy tính bảng, điện thoại thông minh…

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo sẽ giúp tăng tính tương tác và trải nghiệm thực tế cho học viên. Những phần mềm “thực tế ảo” (AR, VR) đã và đang phát huy hiệu quả trong dạy học trực tuyến.  Ví dụ, sinh viên y khoa có thể thực hành phẫu thuật trên các mô hình ảo, giúp họ làm quen với quy trình trước khi thực hành trên bệnh nhân thật.

3.2. Nguồn thông tin đa dạng

Sự bùng nổ của Internet và phát triển của công nghệ đem đến các nguồn thông tin, tài liệu dễ dàng được tìm thấy trên Internet với đa dạng chủ đề phục vụ nhu cầu học tập của học sinh và nâng cao chuyên môn của đội ngũ giáo viên hoàn toàn miễn phí. Tuy nhiên, cần có sự kiểm soát, chọn lọc một cách thông minh để có được nguồn tài liệu hữu ích, có độ chính xác, tin cậy cao. 

3.3. Tư duy mở, chủ động trong học tập

Chuyển đổi số trong giáo dục tạo ra không gian học tập linh hoạt thông qua mạng Internet, đem đến khả năng học tập mọi lúc, mọi nơi thông qua các ứng dụng như: Zoom, Google Met,… người học chủ động tham gia các lớp học từ bất kỳ đâu. Các khóa học trực tuyến (ngoại ngữ, kỹ năng,…) đa dạng, người học chủ động tìm kiếm, lựa chọn lớp học phù hợp với mục đích và nhu cầu cá nhân.

3.4. Tiết kiệm thời gian, tối ưu chi phí vận hành

Ứng dụng công nghệ vào giảng dạy giúp thầy cô, học sinh, phụ huynh có sự trao đổi thông tin nhanh chóng, quản lý lớp học dễ dàng, hiệu quả. Môi trường làm việc, giáo dục số giúp các cá nhân, tổ chức liên quan tiết kiệm thời gian, giảm thiểu chi phí nhân sự, tối ưu hóa chi phí đào tạo, vận hành.

Tại các địa phương, chuyển đổi số giáo dục đang được tiến hành và đẩy mạnh. Tại một trường Tiểu học ở Đồng Văn, thành phố Hà Giang, giáo viên đã ứng dụng các thành tựu công nghệ vào giảng dạy suốt gần 1 thập kỷ.

Các hình ảnh, hoạt hình được lồng ghép vào các tiết dạy giúp tăng tính sinh động, hấp dẫn cho bài giảng, tạo sự hứng thú và động lực học tập cho học sinh. Dù ở khu vực vùng núi song các giáo viên tại đây đều thuần thục soạn giáo án bằng máy tính, đánh giá, nhận xét học sinh bằng học bạ điện tử,…

Dễ dàng nhận thấy, chuyển đổi số trong giáo dục tại Việt Nam đang “hòa mình” vào tiến trình chuyển đổi số của quốc gia. Ứng dụng công nghệ vào giáo dục đem đến những giá trị tích cực trong việc quản lý, đào tạo và kiểm soát chất lượng giáo dục. Chuyển đổi số giáo dục là xu thế không thể đảo ngược khi giáo dục ngày càng phát triển và hội nhập quốc tế sâu rộng, là giải pháp đúng đắn để giúp nâng cao chất lượng giáo dục Việt Nam.

6. Thách thức khi tiến hành chuyển đổi số giáo dục tại Việt Nam

Chuyển đổi số lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam đang có những chuyển biến tích cực tuy nhiên vẫn tồn tại những thách thức về mặt tư duy, cơ sở hạ tầng,… làm chậm quá trình này.

Lối tư duy cũ

Hiện nay, vẫn còn một bộ phận các giáo viên, cơ sở giáo dục giữ lối tư duy dạy học, quản lý học sinh theo cách truyền thống, chưa dám bước ra khỏi vùng an toàn, ứng dụng công nghệ vào các hoạt động giáo dục. Chính vì vậy, cần có sự đổi mới tư duy, nhận thức của từng cá nhân cán bộ giáo viên, giảng viên để từng bước xây dựng văn hóa số trong giáo dục.

Khả năng tiếp cận chưa đồng đều tại các vùng

Khả năng tiếp cận công nghệ là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp tới quá trình chuyển đổi số trong giáo dục tại Việt Nam. Tại các vùng núi, vùng sâu, vùng xa, hạ tầng Internet và các trang thiết bị công nghệ chưa được đảm bảo. Điều kiện kinh tế của người dân kém, khó khăn trong việc sở hữu, tiếp cận các thiết bị như điện thoại thông minh, máy tính,…

Để nâng cao khả năng tiếp cận tại các vùng, cần có sự đầu tư về mặt cơ sở hạ tầng đến các địa phương. Hạ tầng mạng và các trang thiết bị phải cần có sự cải tiến, tăng cường kết hợp các công nghệ như IoT, Blockchain,… với cơ sở dữ liệu số để xây dựng hệ thống thu thập thông tin,  đưa ra những phương thức ứng dụng công nghệ vào giảng dạy, quản lý phù hợp với từng đối tượng, khu vực.

Trình độ giáo viên

Trình độ, khả năng ứng dụng công nghệ vào giảng dạy của giáo viên cũng là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quá trình chuyển đổi số giáo dục, đặc biệt là những nhà giáo lớn tuổi. Vì vậy, cần có các lớp đào tạo kiến thức, kỹ năng sử dụng công nghệ cơ bản phục vụ công việc giảng dạy cho đội ngũ giáo viên. Đội ngũ giáo viên cần nắm chắc một số kỹ năng cơ bản như: Thiết lập bài giảng trực tuyến, giao bài tập trực tuyến, đánh giá kết quả học tập học sinh trực tuyến,…

Khả năng kiểm soát và bảo mật dữ liệu 

Các nguồn tài liệu được tìm kiếm trên mạng Internet một cách dễ dàng đặt ra vấn đề về tính xác thực cũng như độ tin cậy của thông tin. Chính vì vậy, cần có phần mềm lọc dữ liệu, kiểm soát chặt chẽ nội dung, loại bỏ những thông tin chưa được xác thực để tránh xảy ra tình trạng không đồng nhất về kiến thức gây ảnh hưởng đến quá trình giảng dạy, học tập.

Bên cạnh đó, các công nghệ, phần mềm được ứng dụng trong giảng dạy, quản lý tại các cơ sở giáo dục cần có tính bảo mật, đảm bảo an toàn, tránh rò rỉ thông tin cá nhân của học sinh, sinh viên.